Çocuklarda Sınırlar

Çocuk Gelişimci-Aile Danışmanı

Mevre Güzel

05 Mayıs 2024

Değerli ebeveynler, çocuklar yaşadıkları dünyanın kurallarını anlamlandırmaya ihtiyaç duyarlar. Büyürlerken gelişen beceri ve kapasitelerini ölçecek yollar bulmak isterler. Sınırlar, bu öğrenme ve keşfetme sürecinin en önemli destekçisidir.

      Sınır koyma; bireyin kendi varlığını diğerlerinden ayırt etmeyi, haklarının nerede başlayıp bittiğini anlamasını sağlar. Varlığının ve sınırlarının farkında olan çocuklar kendilerini ve dış dünyayı daha kolay anlamlandırabilirler. Bunun nedeni doğru tanımlanmış sınırların çocuklara keşif ve öğrenmeyi güvenle yapabilecekleri bir alan sağlamasıdır.

       Çocuklar kuralların uygulanmasında anne ve babalarının yetkin olduklarını hissettiklerinde ve kendilerini koruyabileceklerini bildiklerinde, dış dünyayı bir tehdit olarak görmez ve keşfetmeye başlarlar.

Sınırlar; çocukların araştırma yapmasını, onaylanan davranışların pekiştirilmesini sağlar, ilişkileri olgunlaştırır ve büyümenin ölçütüdür.

Çocuklarda sınırları belirlerken nelere dikkat etmeliyiz?

 •Bu sınır, çocuğumun hangi ihtiyacı için gerekli?

• Bu sınırı belirlerken onun becerilerini kullanmasına engel oluyor muyum?

• Bedeninin ya da mahremiyetinin sınırlarını aşıyor muyum?

 • Okulla ilgili konularda onun sorumluluklarını ben üstleniyor muyum?

• Sosyal ilişkilerinde benden yardım istemesini bekliyor muyum, yoksa kendi doğrularıma göre mi onu yönlendiriyorum?

 • İnsanlara hayır demesini teşvik ederken, bana hayır dediğinde ne kadar kabul ediyorum?

Neden Sınır Koymakta Zorlanırız?

• Yaşam tarzı (Anne babalar bile her şeye hemen sahip olmak istemekte, tüketim toplumuna uyum sağlamakta)

 • Bastırılmış istekler ve yetişme tarzı (Yaşadıklarına benzer deneyimleri kendi çocuklarına yaşatmak istememeleri)

• Şefkat ve iyi ilişki isteği

• Suçluluk duygusu (anne babalar çocuğun geçirdiği öfke nöbetinden kendilerini sorumlu tutar)

• Çocuktan gelen olumsuz tepkiler (sen zaten beni sevmiyorsun gibi ifadeler)

 • Yeterince zaman ayıramama (Zaten çocuğumla kısıtlı zaman geçiriyorum en azından bu sürede istediklerini yapayım düşüncesi)

Sınır Nasıl Konmalıdır?

    Sıcak, şeffaf, ilgili ve tutarlı bir anne babanın varlığı, en önemli şartlardan biridir. Çocukların, kabul gördükleri, sevildikleri ortamda kuralları kabul etmeleri kolaylaşır. Karmaşık mesajlar, çocuğunuzun kendisinden ne istendiğini anlayamamasına ve bu nedenle kuralı uygulayamamasına neden olur. Sınırlar bebeklikten itibaren konmalı ve yaş ilerledikçe yeniden düzenlenmelidir.

     Sınırlara uymanın önemi çocuklara net ifade edilmelidir. Sınırlar gerektiğinde değişebilir ve esnek olmalıdır. Amaca yönelik sınırlar konmalıdır. Sınır koyacağım diye her şeye “hayır” dememek gerekir. Çizilen sınırlar tutarlı uygulanmalıdır. Sınırların çiğnenebilir olduğunu öğrenen çocuğun her ortamda sınırları zorlaması kaçınılmazdır.

      Olumsuz davranışların nedeni araştırılmalıdır çünkü her davranışın arkasında bir ihtiyaç, amaç veya sorun yatar. Çocuğa neyi yapamayacağı açıklanırken buna karşılık neleri yapabileceği de belirtilmelidir. Sınırları belirlerken çocukları da işin içine katmak durumu sahiplenmelerini sağlar. Sınırın/kuralın ortak bir kararla verilmesi önemlidir. Kuralları uygularken anne ve babanın kurala beraber karar vermesi ve kuralı aynı şekilde uygulamaları önemlidir. Tutarlılığınızı destekleyecek diğer bir özellik ise kuralın her zaman geçerli olmasıdır. Ebeveynler tutarsız ve istikrarsız davrandıklarında çocukların çıkardığı sonuç “kurallar bir defa bozulabildiyse demek ki tekrar bozulabilir” olacaktır. Bu onlara geçici bir zafer duygusu hissettirse de uzun vadede onların kişilik gelişimleri için zedeleyici bir faktör olabilmektedir. Kuralların net olmadığı ve istikrarlı bir tutum sergilenmediği evlerde büyüyen çocukların okulda ve sosyal hayatta da sıkıntı yaşaması muhtemeldir.

     Çocuklara iyi bir model olmak önemlidir. Anne babanın ortak tutumu, genel duruşu ve davranışları en iyi sınır belirleyicisidir. Çocuklara verilmek istenen değerler öncelikle anne ve baba tarafından uygulanırsa değerlerin çocuk tarafından içselleştirilmesi daha kolay olacaktır. Çocuklar baktıklarını düşünmediğiniz zamanlarda bile davranışlarınızı gözlemler ve kendilerine model alırlar. Çocuğunuzu sürekli kısıtlamak ya da aşırı kurallar koymak da uygun değildir. Bu nedenle kuralları koyarken anne ve baba olarak sizler için en önemli ve olmazsa olmaz kuralları belirlemeniz önemlidir. Kuralları önceden belirlemeniz ve çocuğunuzla hangi kuralın ne zaman geçerli olduğunu konuşmanız gerekir. Unutmayın ki her çocuk farklıdır, bu sebeple aile içerisinde sınır ve kuralları konuşarak çocuğunuzun kişilik özelliklerini göz önünde bulundurarak onun için en güvenli ve destekleyici sınırları belirleyin. Aile içinde ona da söz hakkının tanınması, kuralları benimsemesi için oldukça önemlidir. Bu durum kuralları uygularken de size yardımcı olacaktır. Sınırlar anlaşılır ve net olduğu sürece çocuklar için anlamak ve izlemek daha kolay olacaktır.

    Bu yazımda sizlere, çocuk gelişiminde önemli bir rol oynayan sınırları aktardım.

Saygılarımla…

Çocuk Gelişimci

Mevre GÜZEL