Kişilik Bozuklukları

Türleri

Kişilik bozuklukları, genellikle üç ana küme altında sınıflandırılır:

Küme A (Garip veya Eksantrik Davranışlar)

1. Paranoid Kişilik Bozukluğu: Sürekli ve yersiz bir güvensizlik ve şüphecilik.
2. Şizoid Kişilik Bozukluğu: Sosyal ilişkilerden kaçınma ve duygusal soğukluk.
3. Şizotipal Kişilik Bozukluğu: Garip düşünceler, inanışlar ve davranışlar.

Küme B (Dramatik, Duygusal veya Dengesiz Davranışlar)

1. Antisosyal Kişilik Bozukluğu: Başkalarının haklarını ihlal etme, empati eksikliği ve suç eğilimleri.
2. Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu: Duygusal dengesizlik, yoğun ve değişken ilişkiler, kimlik sorunları.
3. Histrionik Kişilik Bozukluğu: Dikkat çekme arzusu, aşırı duygusallık ve dramatik davranışlar.
4. Narsisistik Kişilik Bozukluğu: Kendini aşırı beğenme, empati eksikliği ve hayranlık beklentisi.

Küme C (Kaygılı veya Korkulu Davranışlar)

1. Kaçıngan Kişilik Bozukluğu: Sosyal utangaçlık, yetersizlik duygusu ve eleştirilme korkusu.
2. Bağımlı Kişilik Bozukluğu: Aşırı bağımlılık ve bakım alma ihtiyacı.
3. Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu: Mükemmeliyetçilik, düzen ve kontrol ihtiyacı (Obsesif-kompulsif bozukluk ile karıştırılmamalıdır).

Kişilik Bozukluğu Belirtileri

Kişilik bozukluklarının belirtileri, bozukluğun türüne ve bireyin yaşantısına bağlı olarak değişebilir. Ancak genel olarak, kişilik bozukluklarının belirtileri, bireyin düşünme, hissetme ve davranış biçimlerinde kalıcı ve işlevselliği bozan örüntüler içerir. İşte bazı yaygın kişilik bozuklukları ve bunların belirtileri:

Paranoid Kişilik Bozukluğu

• Başkalarına karşı sürekli şüphecilik ve güvensizlik.
• İnsanların kendisine zarar vermeye çalıştığına dair asılsız inanışlar.
• Kin tutma, affedememe.
• Suçlamalara aşırı hassasiyet.
• Masum söz ve davranışları tehdit edici olarak yanlış yorumlama.

Şizoid Kişilik Bozukluğu

• Sosyal ilişkilere karşı ilgisizlik.
• Tek başına etkinlikleri tercih etme.
• Duygusal soğukluk, mesafe koyma.
• Yakın ilişkilere girme isteksizliği.
• Sınırlı bir dizi duygusal ifadeye sahip olma.

Şizotipal Kişilik Bozukluğu

• Garip düşünceler ve inanışlar (örneğin, büyüsel düşünceler).
• Alışılmadık algısal deneyimler.
• Eksantrik davranışlar ve görünüm.
• Sosyal kaygı ve yetersizlik hissi.
• Yakın ilişkilerde rahatsızlık ve eksiklik.

Antisosyal Kişilik Bozukluğu

• Başkalarının haklarını ihlal etme.
• Suç işleme, yasaları çiğneme.
• Dürüst olmama, yalan söyleme.
• Empati eksikliği, başkalarına karşı umursamazlık.
• İmpulsif ve agresif davranışlar.

Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu

• Duygusal dengesizlik, yoğun ve hızla değişen duygular.
• İstikrarsız ve yoğun ilişkiler.
• Boşluk hissi.
• Kendine zarar verme veya intihar düşünceleri.
• Kimlik karmaşası, tutarsız öz-imge.

Histrionik Kişilik Bozukluğu

• Dikkat çekme ihtiyacı, dramatik ve abartılı davranışlar.
• Başkaları tarafından onaylanma arayışı.
• Fiziksel görünümüyle dikkat çekmeye çalışma.
• Aşırı duygusallık.
• İlişkileri olduğundan daha yakınmış gibi algılama.

Narsisistik Kişilik Bozukluğu

• Kendine hayranlık, üstünlük duygusu.
• Empati eksikliği.
• Eleştiriye aşırı duyarlılık.
• Başkalarının hayranlığına ihtiyaç duyma.
• Kıskançlık veya başkalarının kıskanıldığını düşünme.

Kaçıngan Kişilik Bozukluğu

• Sosyal durumlarda yetersizlik ve değersizlik hissi.
• Eleştirilmekten veya reddedilmekten korkma.
• Sosyal ilişkilere girmekten kaçınma.
• Utangaçlık ve sosyal beceriksizlik hissi.

Bağımlı Kişilik Bozukluğu

• Sürekli destek ve onay arayışı.
• Yalnız kalma korkusu.
• Kendi başına karar verme konusunda zorluk.
• İlişkilerde pasif kalma ve aşırı uyum sağlama.
• Terk edilme korkusu.

Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu (OCPD)

• Mükemmeliyetçilik ve aşırı düzenlilik.
• Kontrol ihtiyacı.
• Esnek olmama, katı kurallar koyma.
• İşe ve üretkenliğe aşırı odaklanma.
• Detaylara takılma ve ayrıntılara aşırı önem verme.

Bu belirtiler, kişilik bozukluklarının genel belirtileridir ve herkesin deneyimi farklı olabilir. Teşhis ve tedavi için profesyonel bir yardım almak önemlidir.

Kişilik Bozukluğu Tedavi Yöntemleri

Kişilik bozukluklarının tedavi yöntemleri, bozukluğun türüne, bireyin ihtiyaçlarına ve belirtilerine göre değişir. Genellikle tedavi, psikoterapi ile başlar ve bazı durumlarda ilaç tedavisi ile desteklenir. İşte kişilik bozukluklarının tedavisinde yaygın olarak kullanılan yöntemler:

1. Psikoterapi

Psikoterapi, kişilik bozukluklarının tedavisinde en yaygın kullanılan yöntemdir. Çeşitli psikoterapi türleri, kişilik bozukluklarının tedavisinde etkili olabilir:

• Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT): Bilişsel davranışçı terapi, olumsuz düşünce kalıplarını ve davranışlarını değiştirmeye odaklanır. CBT, kişilik bozukluklarının tedavisinde etkili olabilir ve bireyin daha sağlıklı düşünce ve davranış kalıpları geliştirmesine yardımcı olabilir.
• Diyalektik Davranış Terapisi (DBT): Özellikle Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu tedavisinde etkili olan DBT, duygusal düzenleme, stresle başa çıkma ve kişilerarası becerileri geliştirmeye odaklanır.
• Psikodinamik Terapi: Bu terapi, bireyin bilinçdışı düşüncelerini ve geçmiş deneyimlerini keşfetmeye yardımcı olur. Psikodinamik terapi, kişinin kendini ve davranışlarını daha iyi anlamasına yardımcı olabilir.
• Şema Terapisi: Şema terapisi, kişilik bozuklukları olan bireylerde yaygın olan zararlı düşünce ve davranış kalıplarını (şemaları) değiştirmeyi amaçlar.

2. İlaç Tedavisi

İlaçlar, kişilik bozukluklarının tedavisinde tek başına yeterli olmamakla birlikte, belirli semptomların yönetilmesine yardımcı olabilir. Örneğin:

• Antidepresanlar: Depresyon ve anksiyete belirtilerini hafifletebilir.
• Antipsikotik İlaçlar: Belirli kişilik bozukluklarında görülen düşünce bozukluklarını ve yoğun öfke gibi belirtileri yönetmeye yardımcı olabilir.
• Duygudurum Düzenleyiciler: Duygusal dengesizlikleri yönetmek için kullanılabilir.

3. Grup Terapisi

Grup terapisi, benzer sorunlarla mücadele eden bireylerin bir araya geldiği ve birbirlerine destek olduğu bir tedavi şeklidir. Grup terapisi, sosyal becerilerin geliştirilmesine ve destek sisteminin güçlendirilmesine yardımcı olabilir.

4. Aile Terapisi

Aile terapisi, bireyin ailesinin de tedavi sürecine dahil edilmesini içerir. Bu terapi, aile üyelerinin kişilik bozukluğu olan bireyi daha iyi anlamasına ve desteklemesine yardımcı olabilir.

5. Destek Grupları

Destek grupları, benzer deneyimleri yaşayan kişilerin bir araya geldiği ve duygusal destek sağladığı topluluklardır. Bu gruplar, kişilik bozukluğu olan bireylerin duygularını paylaşmasına ve başkalarının başa çıkma stratejilerinden faydalanmasına olanak tanır.

6. Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Kendine Bakım

• Düzenli Uyku: Yeterli ve kaliteli uyku, duygusal dengeyi korumaya yardımcı olabilir.
• Sağlıklı Beslenme: Dengeli bir diyet, enerji seviyelerini ve genel sağlık durumunu iyileştirebilir.
• Egzersiz: Fiziksel aktivite, endorfin salgılayarak ruh halini iyileştirebilir.
• Stres Yönetimi: Yoga, meditasyon ve nefes egzersizleri gibi stres yönetimi teknikleri, duygusal dengeyi korumaya yardımcı olabilir.

7. Sanat ve Yaratıcı Terapiler

Sanat terapisi, müzik terapisi ve drama terapisi gibi yaratıcı terapiler, duyguların ifade edilmesine ve işlenmesine yardımcı olabilir. Bu yöntemler, kişilik bozukluğu olan bireyler için duygusal rahatlama ve içgörü sağlayabilir.

8. Spiritüel ve Dini Destek

Bazı kişiler, dini veya spiritüel inançlarından güç alabilirler. Din adamları veya spiritüel danışmanlar, duygusal destek sağlayabilir ve kişinin inançlarına uygun bir şekilde yas tutmasına veya zor duygusal süreçlerle başa çıkmasına yardımcı olabilir.

Tedavi süreci genellikle uzun vadeli olup, kişinin özel ihtiyaçlarına göre uyarlanır. Kişilik bozukluklarının yönetimi, kişinin yaşam kalitesini artırmak ve işlevselliğini iyileştirmek için önemlidir. Profesyonel destek almak, bu sürecin daha sağlıklı ve etkili bir şekilde ilerlemesine yardımcı olabilir.