Depresyon: Bitmeyen Sonbahar

Psikolog (Çocuk, Ergen ve Yetişkin)

İrem Beyaz

11 Mart 2025

Depresyon, Türkiye’de genellikle yanlış anlaşılan ve "Amaan, kafana takmazsan geçer" diyerek küçümsenen bir olgu. Halbuki depresyon, kendi kendine geçecek bir ruh hali değil, çökmüş bir sistemdir.

Bunu şöyle düşün: Depresyon, Anadolu’da bir köy evinin önündeki asma ağacının yapraklarını döküp bir daha bahar gelmemesi gibidir. Normalde kış gelir, ağaç çıplak kalır ama bir süre sonra tomurcuklar açar, güneş daha fazla ısıtır, toprak uyanır. Ancak depresyonda o bahar hiç gelmez. Hava hep pusludur, günler hep kasvetlidir. Ne yaparsan yap, güneş açmaz gibi gelir.

Bu durumu dışarıdan izleyen biri ise ne der? "Eee, git kendine yeni bir bahçe yap o zaman." Ama bilmez ki insanın içindeki toprak kaskatı kesilmiş, ekilip biçilemez hale gelmiştir. İşte depresyon tam olarak budur. İnsan bazen ne kadar uğraşırsa uğraşsın, kendi baharını getiremez.

Peki, bu kısır döngüden çıkmanın yolu var mı? Elbette var. Ama bunun için toprağı tek başına kazmaya çalışmak yerine, bazen birine "Gel, bana biraz yardım et" demek gerekir. O bahar, belki biraz geç gelir, ama eninde sonunda gelir. Yeter ki kışın sonsuza kadar süreceğini sanma.

Depresyon ve Depresif Ruh Hali Arasındaki Fark

Depresyon konusunda genellikle iki uçta yer alıyoruz: Bir grup "Boş yapma, kafanı dağıt geçer" düşüncesinde, diğer grup ise her moral bozukluğunu "Depresyondayım" diyerek olayın ciddiyetini sulandırıyor. Halbuki depresyon, klinik olarak tanımlanmış, kişiyi hem zihinsel hem fiziksel olarak çökerten bir ruh sağlığı bozukluğudur. "Bugün çok mutsuzum, galiba depresyona girdim" ile "Haftalardır yataktan çıkamıyorum, yaşamak anlamsız geliyor" arasında büyük fark vardır.

Depresif ruh hali genellikle belli bir sebebe dayanır. İşte sıkıntı yaşarsın, sevgilin terk eder, sınavdan kötü not alırsın ve canın sıkılır. Ancak birkaç gün içinde toparlanırsın.

Depresyon ise genellikle belirli bir sebebi olmayan veya olsa bile normalden çok daha ağır ve uzun süren bir durumdur. Günler, haftalar, aylar geçse de mutsuzluk bitmez. Sevdiğin şeyleri yapasın gelmez, geleceğe dair umut kaybolur, sabahları uyanmak zulüm gibi gelir, gece uyumak da ayrı bir çile olur.

Bunu en iyi şöyle tarif edebiliriz: Depresif ruh hali, can sıkıntısıdır. Depresyon ise can sıkıntısını aşıp, hayatın tamamının bir yük haline gelmesidir.

Depresyondaki Birine Nasıl Yaklaşmalıyız?

Burada altın kural şu: Klişe ve mantıksız cümlelerden kaçın.

Yanlış Yaklaşımlar:

• "Takma kafana ya, geçer." (Keşke olay bu kadar basit olsa!)
• "Dışarı çık, hava al." (Depresyondaki biri için bu, "Aya git, oradan Mars’a uğra" gibi olabilir.)
• "Düşünmemeye çalış." (Tam tersi, depresyon genellikle düşüncelerin seni ele geçirmesiyle gelir.)
• "Ben de bazen böyle hissediyorum." (İyi niyetli bir cümle gibi dursa da kişinin yaşadığı şeyi hafife almak olarak algılanabilir.)

Doğru Yaklaşımlar:

1. Dinle ama "çözüm sunma." Bazen depresyondaki kişinin ihtiyacı olan tek şey, biriyle konuşmak.
2. Yanında olduğunu hissettir ama bunaltma. "Ne zaman istersen konuşabiliriz" demek yeterlidir.
3. Motive etmeye çalışırken farkında olmadan suçlama. "Ama senin her şeyin var, niye mutsuzsun?" gibi cümleler, depresyondaki biri için işkencedir.
4. Profesyonel destek almasını teşvik et. Ama bunu "Bir psikoloğa gitmen lazım" diye dayatarak değil, "Belki bir uzmanla konuşmak iyi gelebilir" diyerek yap.

Peki Sen Depresyondaysan Ne Yapabilirsin?

Şimdi dostum, depresyondaysan ve bu yazıyı okuyorsan, öncelikle şunu bil: Yalnız değilsin. O "Kimse beni anlamıyor, bu dipsiz kuyudan çıkamayacağım" hissi var ya, işte onu senden önce milyarlarca insan yaşadı, yaşıyor ve maalesef yaşayacak. Ama şu an buradasın, demek ki hâlâ içinden "Belki bir çıkış yolu vardır" diyen küçük bir ses var. İşte o ses, düşündüğünden daha değerli.

1. Kendine savaş açmayı bırak. Depresyon, sana "Sen değersizsin, başarısızsın" diye fısıldayan bir radyo yayını gibidir. Ama sen bunu dinlemek zorunda değilsin. Kendine düşmanlık etmeyi bırak.

2. Büyük planlar yapma, küçük küçük başla.

• Bir bardak su içmek? Okey, süper.
• Yüzünü yıkamak? Harika.
• 10 dakika camdan dışarı bakmak? Bu da olur.

Her şey gözünde devasa bir mücadele gibi geliyor olabilir ama olay küçük adımlarla başlamakta.

3. Uyumak için, yemek yemek için, duş almak için "motivasyon" bekleme. Depresyon, "Kendini iyi hissedince bir şeyler yap" dedirtir. Ama işin aslı tam tersidir. Bir şeyleri yapınca kendini iyi hissetmeye başlarsın.

4. Birini ara, mesaj at, yanına git. Kimseye dert yanmak zorunda değilsin, sadece bir arkadaşına "Ne yapıyorsun?" diye mesaj at. Biriyle konuşmak, dünyanın en büyük yükünü taşıyormuşsun gibi gelen ruh halini biraz olsun hafifletebilir.

5. Yardım istemekten çekinme. "Güçlü olan kendi başına atlatır" düşüncesi yanlış. Haftalardır, hatta aylardır iyi hissetmiyorsan, bir uzmanla konuşmayı ciddi ciddi düşün. Psikologlar seni yargılamaz, dalga geçmez. Sadece gerçekten anlamaya çalışır.

6. Her şeyin geçici olduğunu unutma. Şu an bu his sonsuza kadar sürecek gibi geliyor olabilir ama hiçbir şey sonsuza kadar sürmez. Geçmişte kötü hissettiğin ama sonradan unuttuğun şeyleri bir düşün. O zaman "Bu hiç geçmeyecek" diyordun, değil mi? Ama geçti. Bu da geçecek.

Kapanış Notu: Eğer bunu okuyorsan ve gerçekten kötü hissediyorsan, bir şekilde bugün de buraya kadar geldin. Ve bu, düşündüğünden çok daha büyük bir başarı.

Sevgilerle..

Psikolog İrem Beyaz